zingen met iedereen

Zaterdag 3 februari werd er feest gevierd vanwege het lustrum van de kerkliedwiki. Lydia Vroegindeweij, bedenker van de wiki en intiatiefnemer organsieerde  in samenwerking met pioniersplek De Zwaan in Amersfoort een festival, waar ik een mini-college mocht houden met als thema: Zingen met buitenkerkelijken. Hierbij de tekst.

Kerkliedwikifestival
Wij vieren feest vandaag ter ere vanwege het vijfjarig bestaan van de kerkliedwiki,  een waar festival! Mijn college zal daarom bestaan uit vier lofzangen.
Het aantal vier heb ik gekozen vanwege de vier uithoeken der aarde, zoals verbeeld in het altaar. Daarin wordt  heel de aarde en al haar bewoners present gesteld. Dit wordt bezongen in psalm 98 vers 3:
Laat heel de aard een loflied wezen
De psalmen gaan van mond tot mond…

Heel de aarde een loflied?
Hoe mooi zou dit zijn: heel de aard een loflied. Maar gaat dat ooit lukken, zingen met iedereen, ook mensen buiten de kerk?  Er is nog maar weinig over geschreven.  Als ik klik op deze categorie in de kerkliedwiki komt er niets. De lijst is nog veelzeggend leeg.
Misschien is het beter gewoon niet te zingen met mensen buiten de kerk.
Laten wij wel wezen: het is een rare gewoonte, die gemeentezang van de protestanten. Wie gewend is aan popconcerten, weet wel van meezingen, maar toch heel anders dan begeleid door een kerkorgel. Wie gewend is aan klassieke concerten, luistert in stilte met een kritisch gehoor. De meeste liederen in ons liedboek, vallen niet in de categorie meezingen met een band, en de uitvoering van de klassieke melodieën in gemeentezang halen de concertzaal niet.
Maar goed, toch is er niets beter dan samen te zingen zoals je bent, of je nu wijs kunt houden of niet, of je nu hard of zacht zingt.

Een kerkverlater en zelf verklaard atheïst die met kerst in de kerk zat zei: Dat mis je toch wel, dat samen zingen…waarop hij uit volle borst inzette. Dit brengt mij bij mijn eerste lofzang.
1. Lange leve Kerst!
Verwacht je veel buitenkerkelijken, of maar enkelen: traditionele kerstliederen doen het altijd goed. Van Stille Nacht tot de Herdertjes lagen bij nachte. Iedereen zingt mee. Durf als doorgewinterde gemeentezanger met kerst eens, net als de herders te knielen bij het kribje. Laat merken dat iedereen welkom is bij dit kind en pas je bij de gasten aan.

2. Lang leve de Top 2000
Mijn tweede lofzang breng ik aan de Top2000. Als er iets is bij wie iedereen kan inhaken is het wel de Top2000 kerkdienst. Natuurlijk zullen er mensen zijn die er van gruwen, maar zij hebben meestal al de Geneesheer gevonden. Hoe heerlijk is het om in een kerk te komen en je hoort je eigen muziek. Een pasgelovige en een zoeker kwamen na afloop van de Top2000kerkdienst in december, naar me toe. Helemaal blij. De liederen waren van hen, en het christelijke perspectief hierop had de teksten verdiept en had een brug geslagen naar hun levens. Ook de preek sloot aan bij hun vragen en beleving. Samen zingen was een feest.
O ja, en ook onze Rooms-Katholieke gelovigen werden blij, vanwege ‘Let it be’ van The Beatles, gezongen het tijdens de voorbeden, waarbij mensen een kaarsje konden aansteken bij Maria.

3. Lang leve het Contrafact
De stap van de Top2000 naar het kerklied is maar een kleine. Mijn derde ode breng in aan het contrafact. Heel veel kerkliederen zijn geschreven op bestaande melodieën. Zo’n nieuwe samenstelling van een bestaande melodie en nieuwe tekst wordt een ‘contrafact’ genoemd. Het begrip komt uit de wereld van de muziek. De melodie moet rijk genoeg zijn om een nieuwe tekst te kunnen dragen en bovenal goed bekend.
Om een paar voorbeelden te geven hiervan noem ik den aantal titels van de melodieën die gebruikt zijn in het oude en nieuwe liedboek:
– Wilder dan wild, wie zal mij temmen, is geworden: Wildt heden nu treden voor God, den Here. Gezang 414.
– ’t Zonnetje schijnt zo heerlijk schoon, is geworden: Elke dag vertelt over de Heer (lied 224)
– Innsbruck, ich muss dich lassen, werd: Nu is de dag ten einde. (lied 244)
Zelf dacht ik dat Morning has broken, ook een contrafact was. In het liedboek is dat geworden: Dit is een morgen, als ooit de eerste: Lied 216.
Tot mijn verrassing ontdekte ik dat het lied vanaf het begin als religieus lied is geschreven. Het lied verscheen al in 1888 in Lachlan Macbean’s Songs and Hymns of the Gael (1888). De melodie werd populair door Cat Stevens, die hem vanaf 1971 ging gebruiken.
Door de positieve ervaring van de Top2000 kerkdiensten en de traditie van de contrafact, daag ik tekstdichters uit om op eigentijdse melodieën teksten te schrijven. Voor inspiratie kijk eens naar The Passion!

4. Lang leve de Gospels
Dus zo kan het ook gaan, dat religieuze liederen zo populair worden dat ze ook buiten de kerk bijzonder geliefd zijn en zonder gene gezongen worden. Daarom mijn laatste ode aan de Gospels!
Geweldig om te zingen met buitenkerkelijken. Sterke melodieën, eenvoudige teksten maar gedragen door heftige ervaringen van lijden en doorworsteld geloof. Ze zijn bekend geworden via bekende popartiesten, de jaren door.
In Breda had de kerk het geluk dat er jaarlijks een Jazzweekend werd georganiseerd. De kerken in gezamenlijkheid sloten daarbij aan en wij organiseerden een Jazzdienst in de Grote Kerk. De kerkdeuren moesten tijdens de dienst wagenwijd open blijven, zodat naar Middeleeuwse gewoonte iedereen naar binnen en naar buiten kon.
En de mensen kwamen en bleven, de hele dienst lang en langer. Opeens 800 mensen, die gospels zongen, gingen staan en mee gingen zwingen.
Mocht er geen directe aanleiding zijn om gospels te zingen, verzin dan zelf een aanleiding. Dat gaat vast en zeker lukken!

Wat zing jij?
Misschien laat jij ook wel eens liederen zingen in kerkdienst, of tijdens een bijeenkomst. Wat zijn jouw tips om mensen aan het zingen te krijgen?